Koszmar inteligenta

Do tureckiego reżysera przylgnęła etykietka twórcy filmów dworskich. Hermetycznego, okopującego się cytatami z wielkiej literatury i podającego dłoń jedynie wyrobionemu widzowi, który może sobie przyklasnąć, wyłapując nawiązania do klasyków kina. Siła „Zimowego snu” tkwi jednak gdzie indziej – na pewno nie w elitarności, lecz umiejętności połączenia w formule kina autorskiego problemów współczesności z intymną perspektywą. Nawet jeśli Nuri Bilge Ceylan zsyła swoich bohaterów na rubieże – do opustoszałej Kapadocji, to mówi przede wszystkim o zawiedzionym sobą i światem europejskim intelektualiście.

Taki właśnie jest Aydin – otoczony pamiątkami przeszłości, skryty za fasadą arogancji zarządca hotelu o bezpretensjonalnej nazwie Otello. Były aktor wciąż planuje zasiąść do pisania wiekopomnej, w zamierzeniach, historii teatru, ale bliscy burzą jego spokój, zbudowany na tradycyjnym podziale ról. Żona, znudzona rolą pięknej towarzyszki życia, powoli odzyskuje wolność w działalności charytatywnej. Z kolei inteligentna siostra złośliwie budzi Aydina ze snu, obnażając jego konserwatyzm, lenistwo i paternalistyczny stosunek do prostych ludzi. Ceylan nie poddaje się urokowi pięknych krajobrazów tureckiej prowincji, lecz z kamerą wkracza do pomieszczeń wydrążonego w skale hotelu. Jak mało kto we współczesnym kinie zawierza słowom, przez długie minuty słuchając rodzinnych dyskusji, gładko przechodzących od żartów do kłótni i skrywanych żalów. I nie pozostawia wątpliwości – zagubiony Aydin to on sam. A jego nienapisane dzieło to być może całe artystyczne kino – nienadążające za światem, skupione na sobie, nieudzielające już żadnych odpowiedzi. Słusznie nagrodzony Złotą Palmą w Cannes „Zimowy sen” pomimo ogromnego metrażu i potoków płynących z ekranu słów ani na moment nie nuży – to studium wyobcowania współczesnego inteligenta dla niektórych będzie odkryciem na miarę irańskiego „Rozstania”.

„Zimowy sen”

(„Kış uykusu”)

reż. Nuri Bilge Ceylan

obsada: Haluk Bilginer, Demet Akbağ, Melisa Sözen

Turcja/Francja/Niemcy 2014, 196 min

Film Group Point, 24 października